Hoogfrequente radar maakt Westerschelde veiliger

De Westerschelde is een drukke scheepvaartroute tussen de Noordzee en het havengebied Antwerpen. Halverwege dit traject, in het Zuidergat (de rode cirkel op de kaart), ontwikkelt zich een paar keer per jaar een ‘giertij’. Dat is veel sterker dan een gewoon springtij dat elke twee weken voorkomt. Bij hoogwater kan dit giertij een draaikolk opwekken met een diameter van 1500 meter. Daardoor ontstaan sterke dwarsstromingen ter hoogte van de vaargeul. Dat vormt een gevaar voor de scheepvaart, omdat de richting en de kracht van de stroming over een afstand van 1,5 km sterk wisselen. Die stromingen kunnen de schepen uit de vaargeul duwen. Hierdoor ontstaat het risico op aanvaringen of schepen die vastlopen. Een betrouwbaar en nauwkeurig meetsysteem moet de scheepvaart tijdig waarschuwen voor deze gevaarlijke stroming en zo het risico verkleinen. 

Tot augustus 2022 voerde een meetschip van RWS (Rijkswaterstaat) stroommetingen uit. Aan de hand van die metingen en astronomische verwachtingen werd de scheepvaart gewaarschuwd. Het meten met een schip heeft helaas beperkingen: het vaart niet altijd (bv. bij sterke wind) en meet ook maar op één plaats tegelijk.

Het systeem is sinds augustus 2022 operationeel, en werd in de loop van 2022 en 2023 onderworpen aan een uitgebreide validatie. Hierbij kwamen nog een aantal afwijkingen naar boven die door de leverancier werden opgelost. Momenteel (eind Q1 2024) loopt nog een laatste actie, waarbij de focus ligt op de stroming bij maximum vloed in het zuidelijk deel van het interessegebied. De verwachting is dat dit in Q2 2024 opgelost wordt en dat het systeem dan volledig in gebruik kan worden genomen.

In de tussentijd werd in 2023 reeds een testfase opgestart waarbij een aantal loodsen het systeem live konden inzetten en hun bevinden doorgeven. Dit heeft geleid tot een aantal verbetering van de viewer, die sinds januari 2024 ook al ter beschikking wordt gesteld van de loodsen en de verkeerscentrales, maar met voorbehoud op de resultaten die onderworpen worden aan de laatste validatie.

Naast het operationele deel, zal de dataset die de HF-radar genereert in de loop van 2024-205 gebruikt worden om de numerieke computermodellen verbeteren. Die modellen gebruiken de loodsen bijvoorbeeld in hun simulatoren, om beter voorbereid te zijn op de complexe stroompatronen in de Westerschelde.

Tenslotte loopt er ook een project om de sterkte van de dwarsstroming te analyseren in relatie tot de nautische veiligheid, om op deze manier de criteria die gebruikt worden in de voorwaarschuwingen te optimaliseren.