Het Albertkanaal is vandaag één van de belangrijkste slagaders van de Vlaamse economie, maar het ontstond uit pure noodzaak.
In 1928 besliste de overheid dat er een snellere en efficiëntere verbinding nodig was tussen de Maas en de Schelde. Zo wilden ze het vervoer van grondstoffen, water en goederen een stevige duw te geven. Want in die periode moesten binnenschippers via de Kempische kanalen varen. Dat was een doortocht die tot 12 dagen kon duren, onder andere door de vele sluizen.
12 840 arbeiders werkten negen jaar lang aan het kanaal, dat de naam kreeg van Koning Albert I. Dankzij het Albertkanaal werd de reistijd voor binnenschippers teruggebracht tot zo’n 14 uur. Het kanaal is 129 kilometer lang met slechts zes sluizencomplexen in Wijnegem, Genk, Diepenbeek, Hasselt, Kwaadmechelen en Olen. Die vangen het hoogteverschil van 56 meter onderweg netjes op. Elk sluizencomplex bestaat uit drie sluizen. Als er een sluis moet sluiten kunnen schepen altijd de andere gebruiken. Zo blijven bedrijven langs het Albertkanaal altijd bereikbaar.
In 1939 ging het Albertkanaal officieel open. Helaas brak niet veel later de Tweede Wereldoorlog uit waardoor het kanaal niet meteen zijn economische waarde kon bewijzen.
Al speelde het kanaal ook een militaire rol. De westelijke oever werd versterkt met bunkers om aanvallen vanuit het oosten te bemoeilijken. Fort Eben-Emael is daar een bekend voorbeeld van. Jammer genoeg hield het de oprukkende Duitse troepen niet lang tegen.
Na de oorlog bewees het Albertkanaal wel meteen zijn waarde. Het speelde een belangrijke rol bij de economische heropleving van België en overal langs het kanaal ontstonden industriële hotspots.
Het Albertkanaal tussen de mergelrotsen in de buurt van Eben-Emael.
Vandaag vervoert het kanaal ruim 40 miljoen ton goederen per jaar en haalt het jaarlijks zo’n 2 miljoen vrachtwagens van de weg. Containervervoer kende de laatste tien jaar een forse groei. De waterweg wordt beheerd door De Vlaamse Waterweg nv en de Service Public de Wallonië.
Het Albertkanaal verbindt Antwerpen rechtstreeks met Luik en doorkruist industriële hotspots zoals Genk, Beringen, Tessenderlo, Geel, Herentals en Grobbendonk. Bedrijven zoals Nike en de inland terminals in de regio zetten zwaar in op binnenvaart. Voor de haven van Antwerpen vormt het kanaal dé toegangspoort naar het hinterland: goederen kunnen snel, goedkoop en duurzaam naar de Maasregio en verder worden vervoerd.
De aansluiting op de E313 en de terminals langs het kanaal maken van deze waterweg een logistieke draaischijf. Bovendien werden de afgelopen jaren alle bruggen over het kanaal verhoogt tot 9,10 meter. Zo varen binnenschepen met wel vier lagen containers veilig door het kanaal. Dat betekent extra kansen voor de binnenhavens. In 2024 reisden zo een half miljoen TEU, de standaardmaat voor containers, via het Albertkanaal.
Het Albertkanaal is veel meer dan een verkeersader. Het is de grootste drinkwaterbron van Vlaanderen: ongeveer 40 procent van de Vlaamse gezinnen drinkt water dat uiteindelijk uit het kanaal komt. Jaarlijks gaat het om 156 miljoen kubieke meter water. Via onder andere Oelegem maakt Water-link er drinkwater van voor de regio rond Antwerpen.
Het kanaal levert ook water aan industrie en andere kanalen, en voedde jarenlang bijvoorbeeld de elektriciteitscentrale van Langerlo. Het water komt hoofdzakelijk uit de Maas via Luik en Maastricht.
Bij langdurige droogte, wanneer het waterniveau in de Maas daalt, wordt water vanuit de Antwerpse dokken teruggepompt via grote pompinstallaties aan de sluizencomplexen. Bij een wateroverschot draaien die installaties om stroom op te wekken: goed voor de werking van de sluizen én nog eens drie miljoen kWh groene energie. Dat is het verbruik van ongeveer duizend gezinnen. Die combinatie van pompsysteem en waterkrachtcentrale is uniek.
